روشهاي نوين ارزشيابي تحصيلي

 

ارزشيابي از دانش‌آموزان

منظور از ارزشيابي از دانش‌آموزان عمدتاً ارزشيابي از پيشرفت تحصيلي

يا ارزشيابي از ميزان يادگيري آنان است. استفاده از نتايج ارزشيابي دانش‌آموزي

به‌ويژه نتايج ارزشيابي پيشرفت تحصيلي، نه‌تنها براي قضاوت درباره‌ي

عملكرد يادگيرندگان، بلكه براي داوري درباره‌ي اثربخشي كيفيت

آموزش و روش‌ها و مواد آموزشي نيز مفيد است. ارزشيابي پيشرفت

تحصيلي كه مهم‌ترين نوع ارزشيابي آموزشي است، تعيين مي‌نمايد

كه دانش‌آموزان تا چه ميزاني به هدف‌هاي آموزشي از پيش تعيين شده

رسيده‌اند.

 

 ارزشيابي از برنامه‌هاي درسي و مواد آموزشي

ارزشيابي آموزشي، گاهي به منظور تعيين اثربخشي برنامه‌ي درسي

يا مواد آموزشي انجام مي‌شود و شامل ارزشيابي از عواملي چون

روش‌هاي آموزشي، كتاب‌هاي درسي، ابزارهاي ديداري- شنيداري و

تداركات فيزيكي و سازماني است. در ارزشيابي از برنامه‌هاي درسي

و مواد آموزشي نيز عمده‌ترين ملاك، پيشرفت تحصيلي يا ميزان يادگيري

دانش‌آموزان است.

 

 ارزشيابي از پروژه‌ها و برنامه‌هاي آموزشي

علاوه بر برنامه‌هاي درسي و مواد آموزشي، برنامه‌ها و پروژه‌هاي

آموزشي ويژه نيز مورد ارزشيابي واقع مي‌شوند. منظور از پروژه‌ها

و برنامه‌هاي آموزشي ويژه، كوشش‌هايي است موقعيتي كه به‌عنوان

بخشي از برنامه‌هاي معمول مدرسه‌ها به‌حساب نمي‌آيند. اين برنامه‌ها نوعاً ماهيت نوآورانه دارند و طول مدت حضورشان به موفقيتشان وابسته است.

 ارزشيابي از مدرسه

منظور از ارزشيابي از مدرسه اين است كه تعيين شود هدف‌هاي پيش‌بيني شده براي مدرسه به چه ميزاني تحقق يافته‌اند و نقاط قوت و ضعف كدام‌اند. يكي از جنبه‌هاي مهم ارزشيابي از مدرسه، برنامه‌ي آزمون مدرسه است. هرچه اين برنامه جامع‌تر و كامل‌تر باشد، اطلاعات به دست آمده نيز به همان نسبت، قابل اعتمادتر و باارزش‌تر خواهد بود.

مانند ساير ارزشيابي‌هاي آموزشي، در ارزشيابي از مدرسه نيز پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان مهم‌ترين بخش برنامه‌ي آزمون و منبع كسب اطلاعات است.

 

ارزشيابي از كاركنان مدرسه

مقصود از ارزشيابي از كاركنان مدرسه، ارزشيابي از همه‌ي كساني است كه به‌طور مستقيم يا غير مستقيم مسؤول بازده‌هاي آموزشي مدرسه هستند. در سال‌هاي اخير بر ارزشيابي از اثربخشي معلمان سطوح مختلف تحصيلي تأكيد زيادي شده است.

شايد پيچيده‌ترين نوع ارزشيابي، همين ارزشيابي از كار معلمان باشد. علت پيچيدگي اين روش ارزشيابي، كم‌اعتباري و بي‌دقتي وسايل و روش‌هاي اندازه‌گيري و سنجش مورد استفاده در اين نوع ارزشيابي است، زيرا هيچ‌يك از منابع اطلاعاتي پيش گفته اطلاعات دقيق و بي‌غرضانه‌اي را كه براي يك ارزشيابي سالم، ضروري است، به دست نمي‌دهد. بنابراين، متخصصان ارزشيابي معلم پيشنهاد مي‌كنند براي اين‌كه ارزشيابي سالمتري از معلمان به‌عمل آيد، بايد از همه‌ي منابع اطلاعاتي موجود داده‌هاي لازم را به دست آورد و قضاوت نهايي را بر اساس تركيبي از آن‌ها انجام داد.

ارزشيابي از كار معلمان دست كم براي دو منظور به كار مي‌رود:

1-    کمک به معلم در جهت اصلاح و بهبود روش‌ها و فعالیت‌های آموزشی

2-    تصميم‌گيري‌هاي شغلي، اعم از استخدام، ترفیع یا ارتقاي معلم

 ارزشيابي معلم عبارت است از تعيين ميزان موفقيت معلمان در رسيدن به هدف‌هاي آموزشي خود. در ارزشيابي معلم، دو دسته اطلاعات ضروري است:

1-    ملاك‌ها يا معيارهاي موفقيت آموزشي

2-    شاخصي از ميزان موفقيت معلمان در رسيدن به اين ملاك‌ها.

 روش‌هاي ارزشيابي معلم به دسته‌هاي زير قابل تقسيم است:

1-    مصاحبه به‌عنوان وسيله‌اي براي گزينش و نگهداري معلمان

2-    مشاهده از كلاس درس

3-    استفاده از نظر دانش‌آموزان

4-    استفاده از يادگيري دانش‌آموزان

5-    خودسنجي يا ارزشيابي از خود

6-    ارزشيابي به‌وسيله‌ي همكاران

7-    بررسي آثار علمي معلم

 

 دسته‌بندي ارزشيابي‌هاي آموزشي با توجه به زمان و هدف استفاده

ارزشيابي‌هاي آموزشي و آزمون‌هاي مورد استفاده‌ي آنها را به چهار دسته‌ي ارزشيابي‌هاي آغازين، تكويني، تشخيصي و تراكمي تقسيم مي‌كنند:

 

ارزشيابي آغازين يا سنجش آغازين

نخستين ارزشيابي كه پيش از انجام فعاليت‌هاي آموزشي به اجرا درمي‌آيد، ارزشيابي آغازين يا سنجش آغازين ناميده مي‌شود. اين نوع ارزشيابي به دو منظور مورد استفاده قرار مي‌گيرد:

1-    آيا يادگيرندگان بر دانش‌ها و مهارت‌هاي پيش‌نياز درسِ تازه از قبل مسلط‌اند؟

2-    يادگيرندگان چه مقدار از هدف‌ها و محتواي درس تازه را قبلاً ياد گرفته‌اند؟

در مورد سؤال اول، سنجش آغازين به منظور اندازه‌گيري مهارت‌ها و دانش‌هاي پيش‌نياز يادگيريِ درس تازه به‌كار مي‌رود. در مورد سؤال دوم، به‌جاي آزمون آمادگی، از آزمون جايابي يا آزمون پايه‌گزيني استفاده مي‌شود. هدف از آزمون جايابي يا پايه‌گزيني كه به آن پيش‌آزمون نيز گفته مي‌شود، تعيين ميزان اطلاعات يادگيرندگان از مطالبي است كه قرار است به آنان آموزش داده شود.

 

ارزشيابي تكويني

آن‌چه عمدتاً به‌منظور كمك به اصلاح موضوع مورد ارزشيابي، يعني برنامه يا روش آموزشي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، ارزشيابي تكويني  نام دارد.

هدف از اجراي اين ارزشيابي، آگاه ساختن توليد كنندگان برنامه از نواقص برنامه‌ي خود و كمك به اصلاح آن‌ها است. هدف از كاربرد ارزشيابي تكويني در رابطه با پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان، آگاهي يافتن از ميزان و نحوه‌ي يادگيري آنان براي تعيين نقاط قوت و ضعف يادگيري و نيز، تشخيص مشكلات روش آموزش معلم در رابطه با هدف‌هاي آموزشي است.

در ارزش‌يابي تكويني، در پايان هر واحد درسي، يك آزمون دقيق و مختصر كه حاوي هدف‌هاي آموزشي آن واحد است، اجرا مي‌شود و بر اساس نتايج حاصل، ميزان دستيابي به هدف‌هاي آموزشي مشخص مي‌گردد.

 

 ارزشيابي تشخيصي

نوع ديگر ارزشيابي كه آن نيز در جريان آموزش انجام مي‌گيرد، ارزشيابي تشخيصي نام دارد. علت اين نام‌گذاري آن است كه اين ارزشيابي با هدف تشخيص مشكلات يادگيري دانش‌آموزان به‌كار مي‌رود. اين آزمون‌ها معمولاً به صورت انفرادي اجرا مي‌شوند و در قياس با آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي، سؤال‌هاي بيشتري را در بر مي‌گيرند. این ارزشیابی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که معلم با مشکلات مبرم و مکرری در یک یا چند دانش‌آموز روبه‌رو می‌شود، که با روش‌های اصلاحیِ معمولِ ارزشیابی تکوینی قابل رفع نیست.

 

ارزشيابي تراكمي

در ارزشيابي تراكمي  تمام آموخته‌هاي دانش‌آموزان در طول يك دوره‌ي آموزشي تعيين مي‌شوند و هدف آن، نمره دادن به دانش‌آموزان و قضاوت درباره‌ي اثربخشي كار معلم و برنامه‌ي درسي يا مقايسه‌ي برنامه‌هاي مختلف درسي با يكديگر است. هدف ارزشيابي تراكمي هم نمره دادن و اتخاذ تصميم‌هاي مختلف و هم تعيين اثربخشي طرح آموزشي و هدف‌هاي معلم و ميزان موفقيت او در پياده كردن مراحل مختلف طرح آموزشي است.

 

 

 

 

 

 

ويژگي‌هاي مختلف ارزشيابي‌هاي پيش‌از آموزش، ضمن آموزش و پس‌از آموزش

 

دسته‌بندي ارزشيابي‌هاي آموزشي با توجه به ارزشيابان

دو نوع ارزشيابي آموزشي ديگر كه با ارزشيابي تكويني و تراكمي رابطه‌ي نزديكي دارند، ارزشيابي دروني

نظرات شما عزیزان:

---